به نقل از «ایران اکونومیست»

شهرنشینی حیات وحش

تاریخ انتشار: ۲۰ شهریور ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۵۹۸۵۰۰۰

آخرین چیزی که هر شهروند هنگام قدم زدن در خیابان‌های شهر انتظار دیدنش را دارد،‌ یک حیوان وحشی مانند روباه، خرس و … است. حال سوال اینجاست که این حیوانات، در پیچ‌وخم خیابان‌های گیج‌کننده شهر چه می‌خواهند؟

به گزارش ایران اکونومیست، تعارض منابع انسان و محیط زیست سبب شده تا موجودات مختلفی ناگهان جلوی چشم شهروندان شهرها ظاهر شوند.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

بدون شک این تعارض برای انسان‌ها و بیش از آن برای موجودات زنده که توانایی مقابله با این پدیده را ندارند،  خطرناک و خطرآفرین است.

گسترش فعالیت‌های صنعتی و عمرانی سطح تعارض انسان و حیات وحش را بیشتر می‌کند

چند ماه قبل، تلف شدن دو قلاده خرس قهوه‌ای و پلنگ در نمین اردبیل و قائمشهر مازندران در روزهای دوم و چهارم اردیبهشت ماه بار دیگر زنگ خطر را برای حل مشکل کهنه انسان و محیط زیست و تعارض منابع موجود در شهرها و روستاهایی که در مجاورت حیات وحش قرار دارند به صدا درآورد.

در همین زمینه، حمید ظهرابی معاون سابق محیط زیست طبیعی سازمان حفاظت محیط زیست و مدیرکل حفاظت محیط زیست استان فارس با بیان عوامل مختلف تعارض انسان و حیات وحش به‌خصوص درگیری انسان با گونه‌ای مانند پلنگ به ایران اکونومیست گفته است: یکی از اصلی‌ترین عوامل بروز این چالش، جزیره‌ای و تکه تکه شدن زیستگاه‌هاست که باعث فراهم شدن شرایط برای مواجهه حیوان با زیستگاه‌های انسانی و ایجاد تعارضات بین انسان و حیات وحش می‌شود. این تعارضات در بسیاری از موارد به آسیب دیدن و کشته شدن گونه زنده می‌شود.

وی افزود: احداث جاده‌ها، راه آهن، خطوط انتقال گاز و نفت، توسعه شهرها و روستاها، توسعه کشاورزی و صنعت و معدن از عوامل عمده جزیره‌ای و تکه تکه شدن زیستگاه‌ها به شمار می‌روند. یکی دیگر از عوامل کاهش جمعیت و آسیب دیدن ‌پلنگ ایرانی حضور انسان در زیستگاه‌های این گونه به علت انجام فعالیت‌هایی مانند دامداری سنتی و کشاورزی ‌پراکنده است. با ورود افراد به زیستگاه‌های گونه‌های حیات وحش میزان تعارضات بین انسان و ‌پلنگ افزایش می‌یابد.
کم‌شدن شکار و طعمه، حیوانات را مجبور به مواجهه با انسان کرده است

بسیاری از موارد  مواجهه و برخورد انسان و حیات وحش در فصول سرد اتفاق افتاده است. گونه‌هایی که در شرایط عادی با گسترش بی‌رحمانه شهرها به عقب رانده شده و مجبور بودند با این شرایط تحمیلی سازگار شوند، در فصول سرد چاره ای به جز نزدیک‌شدن به عرض‌های جنوبی جغرافیایی و برخورد با مرزهای زندگی انسان برای تامین غذا را ندارند.

۱۸ شهریورماه ۱۴۰۰ نیز خبری مبنی بر کشته شدن یک قلاده خرس قهوه‌ای در شهرستان فیروزکوه منتشر شد. این اتفاق در شرایطی رخ داد که به نظر می‌رسید این گونه به علت نزدیکی به زیستگاه‌های انسانی مورد هدف قرار گرفته است این در حالیست که حیوانات معمولا در فصل‌های سرد برای یافتن غذا به زیستگاه‌های انسانی نزدیک شوند. این مورد نشان‌دهنده این است که شرایط برای برخورد حیات وحش و انسان بیش از پیش فراهم شده است.  

تخریب زیستگاه‌ها ، جزیره‌ای شدن آن‌ها ، تغییر کاربری اراضی، شکار غیر مجاز و شیوع بیماری‌های گوناگون از اصلی‌ترین عوامل نزدیک‌ شدن گونه‌های وحشی به محیط زندگی انسان است.

تکه‌تکه کردن زیستگاه گونه‌ها، انسان را مقابل حیات وحش قرار می‌دهد

چنین عواملی سبب شده تا زندگی شاخص‌ترین گونه در خطر انقراض ایران یعنی یوزپلنگ نیز در سال‌های گذشته بارها مورد  خطر قرار گیرد و در چندین مورد این گونه جان خود را از دست بدهد. یکی از این موارد تلف شدن یک قلاده توله یوز ماده بر اثر تصادف در محور عباس‌آباد – میامی بود که تقریبا یک ماه پیش در روز ۱۵ مردادماه رخ داد. در سال‌های اخیر تصادفات جاده‌ای با گونه‌های حیات‌ وحش بر جمعیت آن‌ها به‌ویژه گونه‌های در معرض انقراض تاثیرگذار بوده است.

در همین زمینه حسن اکبری معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست می‌گوید:‌ یوزپلنگ به زیستگاه‌های بسیار وسیعی برای زندگی نیاز دارد. در گذشته در محدوده‌های شمالی پس از حوالی گرمسار، کل مجموعه پارک ملی کویر، دو طرف جاده تا سمنان و از ادامه آن تا میامی همه دشت‌ها و کوهپایه ها دست‌خوردگی کمی داشتند و  در بیشتر دشت‌ها آهو و در کوهپایه‌ها قوچ و میش زندگی می کردند و  مانند امروز تعداد رفت‌وآمدها و ساخت‌وسازها در قلمرو یوز زیاد نبود اما امروزه طعمه‌ها از بین رفته‌اند، قلمروی نسبتاً مناسب آن‌ها نیز تنها به مناطق تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست محدود شده است و به علت تعارضات بیش از اندازه مانند جاده‌کشی‌ها حیوان دوام نمی‌آورد.

همچنین در سال‌های گذشته یکی از خبرساز ترین ملاقات‌های حیات وحش و انسان، برخورد گاندو با انسان است. گاندو یا همان «تمساح پوزه کوتاه ایرانی» گونه‌ای است که پراکنش آن در کشور در قسمت جنوب استان سیستان و بلوچستان است.

تعارض آن با انسان بویژه در سال جاری همزمان با وقوع سیل در این استان  پررنگ و حمله آن به انسان نیز گزارش شد اما به‌طور کلی مهم‌ترین عامل تهدید گاندو در کشور کمبود یکی از منابع حیاتی این گونه یعنی آب است. در این منطقه به‌دلیل کمبود آب در روستاهایی که این گونه در آن پراکنش دارد مردم نیز از برکه‌های زیستگاه گاندو آب خود را تامین می‌کنند. این  مساله سبب می شود تا احتمال برخورد انسان و این گونه افزایش پیدا کند.

یاد بگیریم که از حیات وحش درست پذیرایی کنیم

در این شرایط که حیوانات وحشی به محل زندگی انسان نزدیک می‌شوند، مردم نیز باید نحوه برخورد با این موجودات را بیاموزند.

برخی از مردم حتی با هدف کمک به این موجودات برای آن‌ها مشکل‌ساز می‌شوند. یکی از این مشکلات هنگام غذادهی به گونه‌ها پیش می‌آید.  به گفته کارشناسان محیط زیست، هرگونه غذا دهی به گونه‌های جانوری به‌ویژه گوشتخواران، علفخواران وحشی همچنین پرندگان مهاجر آبزی ممنوع است و فقط در مواقع خاص با هماهنگی ادارات کل حفاظت محیط زیست استان‌ها و با رعایت اصول بهداشتی و ایمنی در مناطق مربوط انجام شود.

در ماجرای مشاهده روباه در معابر و پارک‌های تهران نیز همین ردپا را می‌توان دید به گفته یک کارشناس حیات وحش، این موضوع با سابقه شهرنشینی و زندگی روباه در کلانشهرها سنخیتی ندارد چراکه احتمال ایجاد تعارضاتی بین جانوران اهلی مانند مرغ، خروس، سگ و گربه با جانوران وحشی مانند روباه وجود دارد. در گذشته روباه‌ها در شب در محیط شهری حضور داشتند اما امروزه به علت مصرف اضافات غذای مردم در محیط‌های شهری با آن‌ها سازگاری پیدا کرده‌اند. بعضی از دست انسان نیز غذا را دریافت می‌کنند.

حسن اکبری معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست در این باره می‌گوید: غذادهی دستی به خرس‌ها توسط کوهنوردان و گردشگران می‌تواند منجر به تعارض بین حیات وحش و انسان و وقوع حوادث ناگوار برای انسان‌ها شود و مشکلات زنجیره‌ای در مدیریت این گونه‌ها به وجود آورد.

خرافات اگرچه بلای جان حیات وحش هست و حیوانات بسیاری از جمله مار، گرگ و خرس ... قربانی جهل انسان‌ها شده‌اند، اما واقعیت این است که در پدیده شهرنشینی حیات وحش رد پای خرافات هم به چشم می‌خورد به عنوان مثال گروهی از مردم به‌صورت عامیانه به خوش‌یمن بودن روباه اعتقاد دارند به همین جهت با غذادهی به آن‌ها باعث افزایش جمعیت‌شان می‌شوند. عده‌ای نیز با تصور افزایش ثروت و خوشبختی مار، لاک‌پشت و سمندر را مهمان سفره‌های هفت سین خود می‌کنند و بعد از آن نیز در پارک‌ و جوی خیابان و ... رها می کنند غافل از اینکه سمندر لرستانی گونه‌ای منحصر به فرد و رو به انقراض است.

وقتی از بالا و به صورت جامع به اخبار روبه رو شدن گونه‌های وحشی با انسان‌ها در شهرها و محل زندگی انسان می‌نگریم، متوجه می‌شویم که این چالش محصول گسترش افسارگسیخته تمدن بشری و غفلت از حقوق اولیه و طبیعی محیط زیست است‌ و متاسفانه در این رویارویی به علت عدم اموزش، همواره  حیات وحش قربانی بوده است.

 

منبع: خبرگزاری ایسنا برچسب ها: یوزپلنگ ، سازمان حفاظت محیط زیست ، حیات وحش ، شهرستان فیروزکوه ، تهران ، حفاظت محیط زیست استان فارس

منبع: ایران اکونومیست

کلیدواژه: یوزپلنگ سازمان حفاظت محیط زیست حیات وحش شهرستان فیروزکوه تهران حفاظت محیط زیست استان فارس سازمان حفاظت محیط زیست انسان و حیات وحش محیط زیست زندگی انسان انسان ها گونه ها

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت iraneconomist.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایران اکونومیست» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۵۹۸۵۰۰۰ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

هفت گوهر نایاب زاگرس در خطر انقراض

طبیعت استان کهگیلویه و بویراحمد، نگینی در زاگرس سرسبز، همواره به عنوان بهشتی از تنوع زیستی گیاهی شناخته شده است. در دامنه‌های پرشیب و دشت‌های حاصلخیز این استان، گنجینه‌ای از گیاهان ارزشمند و منحصر به فرد رویش یافته‌اند که هر کدام نقشی بی‌بدیل در حفظ تعادل اکوسیستم و زینت بخشیدن به طبیعت این خطه بوده‌اند. با این حال، این گنجینه بی‌نظیر، در معرض خطری جدی قرار گرفته است.

هفت گونه از این گیاهان بومی و ارزشمند، در حال حاضر در فهرست سیاه انقراض قرار دارند. بیلهر، تره، جاشیر خوراکی، کرفس کوهی، آنغوزه و باریجه، نام‌هایی هستند که شاید برای بسیاری ناآشنا باشند، اما هر کدام در جایگاه خود، گوهر‌هایی نایاب در طبیعت ایران محسوب می‌شوند.

این چالش زیست‌محیطی، نه تنها تنوع زیستی این استان را به شدت تهدید می‌کند، بلکه می‌تواند پیامد‌های ناگواری برای اقتصاد و معیشت مردم منطقه نیز به دنبال داشته باشد. گیاهان دارویی و خوراکی در کهگیلویه و بویراحمد، از دیرباز نقش مهمی در زندگی مردم محلی ایفا کرده‌اند و از بین رفتن آنها، می‌تواند به فقر و بیکاری در منطقه دامن بزند.

گیاهان نقش حیاتی در حفظ تعادل اکوسیستم‌ها ایفا می‌کنند. از دست رفتن هر گونه گیاهی، می‌تواند به زنجیره غذایی و چرخه‌های طبیعی آسیب برساند و پیامد‌های منفی برای سلامت انسان و محیط زیست به دنبال داشته باشد.

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری کهگیلویه و بویراحمد ضمن هشدار نسبت به تنوع زیستی این استان، از انقراض قریب الوقوع هفت گونه گیاهی نادر خبر داد. سعید جاویدبخت با برشمردن عواملی مانند برداشت بی‌رویه، تخریب زیستگاه و تغییرات آب و هوایی به عنوان تهدیدات اصلی این گنجینه‌های گیاهی، خواستار اقدامات عاجل برای نجات آنها شد.

بیلهر، تره، جاشیر خوراکی، کرفس کوهی، آنغوزه و باریجه نام‌هایی هستند که شاید برای بسیاری ناآشنا باشند، اما هر کدام در جایگاه خود، گوهر‌هایی نایاب در طبیعت ایران محسوب می‌شوند. این گونه‌های منحصر به فرد که در دامنه‌های پرشیب و دشت‌های حاصلخیز کهگیلویه و بویراحمد رویش یافته‌اند، در حال حاضر در فهرست سیاه انقراض قرار گرفته‌اند.

جاویدبخت با اشاره به برداشت بی‌رویه این گیاهان برای مصارف دارویی و خوراکی، این عامل را یکی از متهمان اصلی این فاجعه زیست‌محیطی می‌داند. تخریب زیستگاه‌ها به دلیل جاده‌سازی، چرای بی‌رویه دام و توسعه کشاورزی نیز مزید بر علت شده و نسل این گیاهان ارزشمند را در معرض خطر جدی قرار داده است.

تغییرات آب و هوایی و گرمایش زمین نیز از دیگر عواملی هستند که جاویدبخت به آنها اشاره می‌کند. این پدیده نه تنها بر کمیت و کیفیت این گیاهان تأثیر منفی می‌گذارد، بلکه آنها را در برابر بیماری‌ها و آفات آسیب‌پذیرتر نیز می‌کند.

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری کهگیلویه و بویراحمد در تشریح اقدامات انجام شده برای جلوگیری از انقراض این گونه‌ها، به مسدود کردن جاده‌های فرعی منتهی به مراتع، فرهنگ‌سازی از طریق رسانه‌ها و سازماندهی نیرو‌ها در مناطق بحرانی اشاره کرد. برخورد قانونی با متخلفان نیز از دیگر اقداماتی است که به گفته جاویدبخت در دستور کار قرار دارد.

با این حال، جاویدبخت معتقد است که این اقدامات کافی نیستند و برای نجات این گنجینه‌های گیاهی، نیاز به یک عزم ملی و همکاری همه‌جانبه وجود دارد. او از جمله راهکار‌های اساسی را حمایت از جوامع محلی، افزایش آگاهی عمومی، جلب مشارکت سازمان‌های مردم‌نهاد و بخش خصوصی و همچنین تحقیقات بیشتر برای تعیین دقیق وضعیت این گیاهان و یافتن راهکار‌های مناسب برای احیای آنها عنوان می‌کند.

انقراض این هفت گونه گیاهی نه تنها یک چالش زیست‌محیطی است، بلکه می‌تواند پیامد‌های ناگواری برای اقتصاد و معیشت مردم منطقه نیز به دنبال داشته باشد. از این رو، مسئولان، سازمان‌های ذیربط و آحاد مردم باید با حساسیت و جدیت بیشتری به این موضوع بپردازند و برای حفظ این میراث طبیعی ارزشمند تلاش کنند.

اگرچه اقداماتی مانند مسدود کردن جاده‌های فرعی و برخورد قانونی با متخلفان، گام‌های اولیه و ضروری برای جلوگیری از انقراض هفت گونه گیاهی نادر در کهگیلویه و بویراحمد هستند، اما برخی کارشناسان می‌گویند که برای نجات این گنجینه‌های گیاهی و تضمین بقای آنها در طبیعت، نیاز به راهکار‌های جامع و بلندمدتی است.

در اولین قدم، نیاز به تحقیقات علمی گسترده و دقیق در مورد وضعیت فعلی این گیاهان، عوامل تهدید کننده آنها و راهکار‌های مناسب برای احیای آنها وجود دارد. این تحقیقات باید توسط متخصصان مجرب و با استفاده از روش‌های علمی نوین انجام شود تا اطلاعات دقیقی از وضعیت این گونه‌های ارزشمند به دست آید.

جوامع محلی ساکن در مناطق زاگرس، از دیرباز با طبیعت پیرامون خود زندگی مسالمت‌آمیزی داشته‌اند و از دانش بومی ارزشمندی در زمینه حفاظت از منابع طبیعی برخوردار هستند. حمایت از این جوامع و جلب مشارکت فعال آنها در حفاظت از این گیاهان، می‌تواند نقشی کلیدی در احیای آنها ایفا کند.

افزایش آگاهی عمومی از طریق برنامه‌های آموزشی و رسانه‌ای، یکی از مهم‌ترین راهکار‌های حفاظت از این گونه‌های گیاهی است. با آموزش مردم در مورد اهمیت این گیاهان، تبعات انقراض آنها و راهکار‌های حفظ آنها، می‌توان گامی بلند در جهت نهادینه‌کردن فرهنگ حفظ محیط زیست در جامعه برداشت.

ایجاد و توسعه مناطق حفاظت‌شده در زیستگاه‌های این گیاهان، می‌تواند پناهگاه‌های امنی برای آنها فراهم کند و از آنها در برابر تهدیدات مختلف مانند تخریب و چرای بی‌رویه دام محافظت کند.

سازمان‌های مردم‌نهاد فعال در زمینه محیط زیست، گنجینه‌ای از تخصص، تعهد و شور و اشتیاق برای حفاظت از طبیعت هستند. حمایت از این سازمان‌ها از طریق تخصیص بودجه و امکانات، می‌تواند به آنها در انجام فعالیت‌های مؤثر در زمینه حفاظت از این گونه‌های گیاهی نادر یاری رساند.

بخش خصوصی نیز می‌تواند با سرمایه‌گذاری در زمینه تولید و پرورش این گیاهان به صورت پایدار، به حفظ آنها و ایجاد اشتغال برای جوامع محلی کمک کند. این امر نه تنها به نفع محیط زیست خواهد بود، بلکه می‌تواند منافع اقتصادی نیز به همراه داشته باشد.

در کنار این راهکارها، اقداماتی مانند استفاده از ظرفیت گردشگری و جذب گردشگران طبیعت‌دوست، توسعه کشت و پرورش این گیاهان در زمین ها، حمایت از پژوهشگران و دانشجویان در زمینه مطالعه و احیای این گونه‌ها نیز می‌توانند در نجات این گنجینه‌های گیاهی و حفظ آنها برای نسل‌های آینده نقش‌آفرین باشند.

با اتخاذ این راهکار‌های جامع و با مشارکت همگانی، می‌توان امیدوار بود که شاهد احیای این هفت گونه گیاهی نادر در کهگیلویه و بویراحمد و حفظ آنها به عنوان میراثی گرانبها برای نسل‌های آینده باشیم.

باشگاه خبرنگاران جوان کهگیلویه و بویراحمد یاسوج